Wydaje się, że w żagle bankowości ponownie wieje sprzyjający wiatr – ostatnie 18 miesięcy było najlepszym okresem dla sektora od co najmniej 2007 r. Jest to jednak równocześnie czas wytyczania nowego kursu w obliczu wyzwań takich jak wzrost roli innowacyjności, nowi konkurenci czy przybierające różną formę ryzyko systemowe. Zarówno w skali globalnej, jak i banki w Polsce nawigują po wzburzonych wodach.
W 2022 r. dochodowość sektora bankowego na świecie osiągnęła jeden z najwyższych wyników od ponad dekady. ROE ukształtowało się na poziomie 12 proc. Zarówno globalnie, jak i w Polsce wzrost rentowności wynikał jednak w dużej mierze z podwyższonych stóp procentowych, które były skutkiem antyinflacyjnych działań banków centralnych.
Jeden aspekt bankowości się jednak nie zmienił. Wyceny tradycyjnych banków są znacząco poniżej średniej dla reszty gospodarki. Odzwierciedla to ograniczone oczekiwania rynków kapitałowych co do trwałej poprawy rentowności banków i potencjału wzrostu sektora. Oczekiwania dotyczące tworzenia wartości w bankowości uwzględniają bowiem zależność tej lewarowanej działalności od zmian makroekonomicznych. Długoterminowy sukces każdego banku będzie zależał od sprawnego nawigowania wśród nich.
W skali globalnej należności i zobowiązania oraz operacje instytucji finansowych w coraz większym stopniu przenoszą się z tradycyjnych banków do nietradycyjnych instytucji i tych części rynku, które są lekkie kapitałowo i często inaczej regulowane. Pokazuje to, że tradycyjne banki znalazły się pod presją konkurencji ze strony wyspecjalizowanych firm finansowych. Osiągają one zarówno wyższe ROE, jak i wyceny rynkowe (Rysunek 1.) Polska nie wpisuje się w ten trend, gdyż w większości przypadków, z wyłączeniem sektora płatności, to banki rozszerzają swoją ofertę o produkty oszczędnościowe i kredytowe.
1
W Polsce, pomimo rezerw utworzonych w związku z kredytami frankowymi oraz wakacjami kredytowymi, które łącznie obciążyły banki na około 26 mld zł w 2022 r., zyski sektora bankowego w tym roku wyniosły 13 mld zł. Jest to świadectwem możliwości akumulacji kapitału przez banki w celu dalszego zwiększania potencjału gospodarczego Polski. Aktualny potencjał kredytowania polskiego sektora bankowego jest szacowany na około 420 mld zł. Samo wykorzystanie dostępnych narzędzi pozwoliłoby bankom osiągnąć około 1 bln zł potencjału kredytowego (Rysunek 2).
2
Banki w Polsce stoją przed wyzwaniami, wobec których konieczne są zmiany modeli biznesowych i operacyjnych. Znajdują się wśród nich postępująca cyfryzacja usług bankowych i wykorzystanie Gen AI w procesach wewnętrznych. Kluczowym elementem odróżniającym banki od konkurencji staje się relacja z klientem, która przy jego wysokiej satysfakcji przekłada się na lojalność wobec instytucji. Relacja z klientem polega na zaspokajaniu szerokiej gamy jego potrzeb, ale też na zbilansowanym podziale korzyści i ryzyka.
Zbilansowany podział korzyści i ryzyka będzie szczególnie ważny z perspektywy banków w obliczu trendu rosnącej ochrony konsumenta. W ostatnich latach zarówno w polskim, jak i w światowym sektorze bankowym mieliśmy do czynienia z interwencjami na rzecz wzmocnienia pozycji konsumenta, które miały znaczny wpływ na sytuację kapitałową banków (Rysunek 3). Banki powinny wziąć to pod uwagę podczas podejmowania decyzji strategicznych o dalszych kierunkach rozwoju i kształtowaniu praktyki biznesowej, w której dbałość o interesy klienta i personalizacja usług będą uwzględniać zbilansowany podział korzyści i ryzyka.
3
Umiejętne nawigowanie wśród szans i wyzwań stawianych przed bankami zadecyduje o ich konkurencyjności. Następujące inicjatywy zostały zidentyfikowane jako potencjalne kierunki rozwoju polskiej bankowości:
- Wspieranie strategicznych potrzeb inwestycyjnych polskiej gospodarki
- Wspomaganie transformacji energetycznej Polski
- Holistyczne zaspokajanie potrzeb klientów
- Ochrona i umacnianie pozycji konsumentów w relacji do sektora bankowego
- Dbanie o wizerunek sektora w oczach społeczeństwa